پادشاه یزدگرد سوم

یزدگرد سوم، سی و پنجمین پادشاه ساسانی در ایران، در سال 632 میلادی به تخت نشست، نسب او به درستی معلوم نیست. طبری می گوید که پسر شهریار (نوه خسرو پرویز) و مادرش اهل زنگبار بوده است و چون کسی را از خانواده سلطنت نیافتند ناچار او را بر تخت نشاندند وقتی یزدگرد به سلطنت رسید مشکلات فراوانی در مملکت وجود داشت. 

مذاکره مسلمانان و یزدگرد 
در سال 14 هجری مسلمین پس از فتح شام آماده جنگ با ایران شدند. 
در همان سال عمر هیاتی مرکب از 12 نفر از مسلمین را به دربار یزدگرد فرستاد، ایرانی ها در بدو ورود مسلمانان را به تمسخر گرفتند ولی یزدگرد آنان را به احترام پذیرفت ، زیرا مقارن این احوال مسلمین دمشق را فتح کرده بودند. 
یزد گرد پرسید: مقصودتان چیست؟ 
گفتند: باید اسلام را بپذیرید یا جزیه دهید! 

شاه در جواب با نظر حقارت به آنها نگریسته و اشاره به لباس آنها کرده گفت: شما مردمانی هستید که سوسمار می خورید و بچه هایتان (دخترانتان) را می کشید! 

مسلمین پاسخ دادند: که ما فقیر و گرسنه بودیم ولی خدا خواسته است غنی و سیر باشیم. حالا که شما جنگ را اختیار کرده اید بین ما و شما شمشیر حکم می کند و به این ترتیب زمینه جنگ ایران و اسلام فراهم گردید . 

جنگ مسلمانان و ایرانیان 
30 هزار نفر سپاه اسلام به فرماندهی سعد بن ابی وقاص و 120 هزار نفر سپاه ایران به فرماندهی رستم فرخ زاد پس از چهار روز جنگ سخت، رستم فرخ زاد کشته شد. 

در سال 16 هجری سپاه اسلام به سوی مدائن حرکت کرده پس از فتح تیسفون غنائم بسیاری بدست آوردند و سرانجام در جنگ دیگری در نهاوند سپاه یزدگرد را با همه کثرت تعداد و آمادگی جنگی فراوان که داشت شکست دادند که این آخرین جنگ بین ایرانیان و مسلمانان بود. این جنگ را مسلمانان فتح الفتوح نامیدند. 

تصرف تمام ایران توسط مسلمانان 
پس از این جنگ اصفهان، ری، آذربایجان، فارس و شهرهای دیگر به تصرف مسلمین در آمد. 

• آذربایجان در آن زمان شامل استان های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی و اردبیل و همچنین جمهوی آذربایجان و جمهوی ارمنستان و بخش هایی از ترکیه فعلی نیز بود .

یزد گرد پس از شکست در جنگ نهاوند از ری به اصفهان و از آنجا به کرمان و بعد به بلخ و مرو رفت و از امپراطوران چین و خاقان ترک در خواست کمک کرد لیکن آنها از دادن کمک خودداری نمودند. 

مرگ یزدگرد 
و چون یزد گرد از سوء نیّت مرزبان مرو نسبت به خود آگاه شد از نزد او خارج گشته و نزدیکی مرو به آسیابی پناه برد تا شب را در آنجا بگذراند. آسیابان یزد گرد را به طمع لباس و جواهراتش به قتل رساند. 
با مرگ یزد گرد در سال 31 هجری قمری سلسله ساسانی پس از 416 سال سلطنت در ایران منقرض شد.