توضیحاتی درباره بزرگترین شاهکار در دل کوه

روستای میمند در جنوب شرقی ایران، از توابع بخش مرکزی شهر بابک در استان کرمان است که بین شهرهای یزد، کرمان و شیراز قرار دارد. عده ای معتقدند، میمند از دو واژه "می" به معنای شراب و "مند" به معنای مست و مستی می باشد. مردان این نواحی "می" می نوشیدند و این حفره ها را در اثر مستی می کنده اند. عده ای دیگر عقیده دارند واژه میمند مأخذ از میمنت و مبارکی است. عده ای نیز به این باورند که مردمان این نواحی از میمند فارس مهاجرت کرده اند و چون در این ناحیه اقامت گزیده اند، آن را میمند نام نهاده اند. اما عمده ترین باور در زمینه وجه تسمیه میمند، تولید عرقیجات در این روستا می باشد. روستای میمند تنها روستای تاریخی در جهان است که هنوز روابط سنتی زندگی در آن جریان دارد و می توان نشانه زندگی انسان و طبیعت در هزاره دوم میالدی را بخوبی در آن دید. این روستا "هفتمین منظر زندگی"، طبیعی و تاریخی جهان است که جایزه مرکوری را دریافت کرده است. جایزه ملینا مرکوری جایزه ای است که از سوی دولت یونان و با همکاری مجامع فرهنگی – بین المللی مانند یونسکو و ایکوموس )شورای حفاظت از بناها و محوطه های تاریخی( به آثاری اهدا می شود که دارای شرایط و ضوابط فرهنگی ، طبیعی و تاریخی منحصر به فرد باشد. معماری این روستا یک پارچه و استثنایی است که موجب اختالف این روستا با روستاهای دیگر شده است. ساختمان و خانه های میمند از عجایب روی زمین است و شاید به جز "با میان" جای دیگر نتوان یافت که چنین معماری داشته باشد. فضاهای احداثی تنها کالبد درونی دارند و کالبد بیرونی همان طبیعت است که ً دستکاری نشده است. این روستا در سطح شیبدار و در طبقات مختلف )دو تا پنج طبقه( بریدگیها تقریبا به صورت شکافهای افقی به وجود آمده است. طول این بریدگی ها حدود شش تا نه متر است، در فرهنگ مردم میمند، به این مسیرهای افقی که در سطح شیبدار تپه های به عمق رفته و در انتها به منازل غار مانند مسکونی ختم می شود کیچه )کوچه( )Kiche( اطلاق می گرد. 

کیچه ها در انتها به ارتفاع مورد نظر برای کندن خانه می رسد و انتهای کیچه به فضایی ایوان مانند به نام داالن ختم می شود ، این فضا مهم ترین عنصر مکانی است، زیرا اغلب امور روزمره خانواده در آن صورت می گیرد. در اطراف هر کدام از این داالن ها بین یک تا پنج طبقه خانه صخره ای وجود دارد. خانه های مسکونی در پنج طبقه و به شکل پلکانی و یک در میان روی هم قرار دارد ، به نحوی که هیچ کدام از آنها با یکدیگر برخورد ندارند ، حدود 406 کیچه بزرگ و کوچک در میمند وجود دارد و تعداد اطاق ها 2560 عدد می باشد. درهای ورودی از چوب ساخته شده و به داخل اتاق ها باز می شوند. در کنار در ورودی و داخل دیوار ایوان ها روزنه ای به وجود آورده اند که از طریق آن و به وسیله ابزاری به نام "کلیدون" در قفل و باز می شود. ورودی خانه ها از سطح کیچه حدود 15 تا 20 سانتی متر باالتر است، این ارتفاع مانع ورود آب و خاک به درون خانه می شود. اندازه و تعداد اتاق ها متفاوت است ، در اتاق ، اجاق که در زبان محلی به آن "دیدون" )didon( می گویند، وجود دارد . که با سوزاندن هیزم در اجاق ها برای تهیه غذا در درون اتاق ها طی سالیان متمادی موجب سیاهی رنگ سقف و بدنۀ اتاق ها شده و باعث گردیده تا بدنه داخل اتاق ها ایزوالسیون شده و باعث عمر بیشتر اتاق ها شود. امروزه، چون میزان استفاده از این اجاق ها کم تر شده و آتش افروخته نمی شود، باعث شده تا خاک سقف ها به آهستگی ریزش پیدا کند. اندازه این اتاق ها از نظر هندسی منظم نیستند، ً از نمد ، گلیم یا قالیچه به کف پوش این اتاق ها اکثرا اندازه های متفاوت است.

 در میمند عالوه بر خانه های صخره ای ، حمام ، مدرسه ، مسجد ، حسینیه ، آتشکده و آسیاب آبی نیز وجود داشته است. حمام میمند، مانند خانه های آن در دل سنگ براساس اصول فنی و مهندسی ساخته شده و یکی از عجایب این روستا است . این حمام مانند حمام های سنتی دارای رختکن با حوضی در وسط سه سکو در اطراف، که از طریق درب و صحن به حمام وصل می شود، خزینه و ... است. از نکات عجیب در این حمام آن است که سوراخی در باالی صحن و رختکن می باشد که سنگی مرمر بر روی آن گذاشته اند. این سنگ به طرز عجیبی نور را در حمام منعکس می کند و در واقع منبع نور حمام است. عالوه بر این، دیگر منابع روشنایی حمام عبارت اند از: روغن گیاهی بنام "کن تون" یا کنده خشک پوسیده ای که کم تر دود می کند ، ریشه گیاهی به نام "جال" که نوعی خار بوده و از آن کتیرا به عمل می آورند و همین طور "چراغ موشی". هم اکنون این حمام برق کشی شده است. در ضمن این حمام بر اساس اصول فنی و مهندسی ساخته شده است. مدرسه قدیم روستا به همان شیوه و طرح واحدهای مسکونی ساخته شده است با این تفاوت که عرض و عمق کیچه و مسیر ورود آن بیشتر از واحدهای مسکونی است. به طور کلی هر چه از ابتدای کیچه به عمق آن می رویم، ابعاد کالس ها گسترده تر می شود و این به دلیل افزایش ضخامت است ، طول کیچه مدرسه که در کوه کنده شده ، حدود 18 متر، عرض آن از ابتدا تا انتها بین 1/5 الی 6 متر متغیر است و ارتفاع آن به 3/5 متر می رسد. این مدرسه دارای 5 اتاق است که از آنها به عنوان کالس و دفتر استفاده می شود. در جلوی کیچه مدرسه حیاط بزرگی قرار دارد که با سنگ خشک چین محصور شده است و درون آن درختی به نام "تایی" وجود دارد. )درخت تایی از نظر مردم روستا درخت مقدسی است، در مقابل کم آبی مقاوم و اهالی از سایه آن استفاده می کنند.

مسجد میمند با مساحت حدود 120 مترمربع با سه ستون از کمر )کوه( تراشیده شده که بخش زنانه و مردانه آن با پرده ای مجزا می شود. محراب مسجد در سنگ کنده شده و ارتفاع آن درحدود 1 متر است. حجاران میمندی که آثار و نشانه های تیشه آنها بر در و دیوارها و سقف مسجد هنوز به خوبی نمایان است ، طاقچه ها ، محراب و منبر سنگی ایجاد کرده اند ، عالوه بر این در طرفین ورودی مسجد ، در بدنه دیوار، طاقچه های مخصوص قرار دادن کفش نیز ایجاد کرده اند ، کف مسجد فاقد سنگفرش و یا هر پوشش ساختمانی بوده و با قالیهای دستباف میمندی ، کف سنگی آن فرش شده است ، این مسجد هیچ گونه منفذی برای نورگیری ندارد و نور آن از طریق در ورودی مسجد تأمین می شود. بنای این مسجد با توجه به اسناد موجود به سال 1240 هجری قمری برمی گردد. حسینیه میمند، از بهم پیوستن چند کیچه با سه در ورودی وصفه های آجری در میدان وسیعی در وسط روستا قرار گرفته است. بخشی از دیوارهای مشترک بین اتاق ها را حذف کرده اند و فضایی بزرگ به وجود آورده اند ، البته سقف را با ستون هایی نگه داشته اند. منبری تراشیده از کمر )کوه( کنار یکی از ستون ها وجود داشته که به دلیل کمبود جا آن را از بین برده اند و امروز منبر حسینیه از جنس چوب است. کیچه دوبندی، یکی از کیچه های دیدنی میمند است. برخی کارشناسان باستان شناسی به علت وجود آتشدان هایی بزرگ، آن را آتشکده نامیده اند ، عده ای هم معتقدند در ابتدا اینجا محل عبادت مهرپرستان بوده و بعد از منسوخ شدن آیین مهرپرستی و رواج دین زرتشت، از آن به عنوان آتشکده استفاده می شده است. که موزه مردم شناسی از سال 1382 در این آتشکده راه اندازی شده است. امکانات گردشگری ً در این روستا از نظر خدمات رفاهی و گردشگری، مهمانسرای سنتی در محیطی به قدمت تاریخ و به شیوه کامال سنتی و برگرفته از طبیعت و معماری تاریخی روستا برای اقامت گردشگران داخلی و خارجی مهیا می باشد که با کمک سازمان میراث فرهنگی میمند فضاهای مسکونی متروکه با توافق صاحبان این واحدها، امکاناتی برای گردشگران مهیا شده است. ً رستوران سنتی )سفره سرای سنتی( به شیوه کامال سنتی و برگرفته از طبیعت و معماری تاریخی روستا و میزهای آن از سنگ با پایه چوبی ساخته شده که با غذاهای بومی و سنتی از میهمانان پذیرایی می شود. انواع شیرینی ، کلوچه، حلوای مخصوص میمند و صنایع دستی شامل فرش، جاجیم، گلیم، نمد و سبدهای بافته شده از چوب درخت بادام وحشی سوغات میمند است.