ارایه تشخیص

تشخیص: (آدم نمایی یا جان بخشی به اشیای بی جان ) : نسبت دادن حالات و رفتار انسان به غیر انسان (منظور از غیر

انسان ، گل ها ، گیاهان ، اشیا ، حیوانات و .......... هستند ) ؛ مانند:

" می رود صبح و اشارت می کند                     کاین گلستان خنده واری بیش نسیت "

در این بیت، صبح به انسانی تشبیه می شود که اشاره می کند؛ یعنی رفتن و اشاره کردن که اعمالی انسانی است به صبح

نسبت داده شد .

مثال دیگر :  " گویی بطّ سفید جامه به صابون زده است              کبک دری ساق پای در قدح خون زده است "

در این بیت به یک پرنده شخصیت انسانی داده شده است ؛ یعنی بطّ سفید (مرغابی سفید) جامه ی خود را با صابون می‌شوید.

.

?  نکته هرگاه غیر انسان مورد خطاب واقع شود آرایه ی تشخیص به وجود می‌آید : " به دو چشم خون فشانم هله ای نسیم رحمت         که ز کوی او غباری به من آر توتیا را " در این بیت ، نسیم که غیر جاندار (غیر انسان ) است مورد خطاب واقع شد ، یعنی به انسانی تشبیه شده که در حال شنیدن است .

?  نکته مهم اگر کلمه‌ای که مورد خطاب قرار می‌گیرد خود انسان باشد، یعنی به جای این که بگوییم: « ای دوست ، ای معشوق ، ای یار » بگوییم: « ای گل ، ای غنچه و ..... » در این صورت آن کلمه ی مورد خطاب، استعاره است نه تشخیص؛ مانند : " باز امشب ای ستاره ی تابان نیامدی           باز ای سپیده ی شب هجران نیامدی" دراین بیت منظور از "ستاره و سپیده " انسان است (=یار ، معشوق ، دوست )؛ یعنی دو پدیده‌ی طبیعی و بی جان ستاره و سپیده مورد خطاب واقع نشده‌اند، به این علت در این بیت استعاره وجود دارد نه تشخیص.

تست28: در همه ی گزینه ها به جز گزینه‌ی . . . . . . .  آرایه‌ی تشخیص وجود دارد .

1)  ایران ای سرای امید                                                           بر بامت سپیده دمید 2)  چو بوسید پیکان سرانگشت اوی                                          گذر کرد بر مهره ی پشت اوی 3)  ای غنچه ی خندان ، چرا خون در دل ما می کنی ؟                 خاری به خود می بندی و ما راز سر وا میکنی 4)  گر بگویم که مرا با تو سرو کاری نیست                                  در و دیوار گواهی بدهد کاری هست

پاسخ: گزینه 3 صحیح است.