ساسانیان

در28 آوریل سال 224 میلادی اردشیر یکم توانست اردوان پنجم آخرین شاه اشکانی را در دشت هرمزگان شکست دهد و شاهنشاهی ساسانی را بنیاد گذاردوشروع به تسخیر سرزمینی کرد که خود آنرا ایران مینامید. در سلسله ساسانی دین و حکومت تکیه گاه یکدیگر بودند و آنان در تمام قلمرو سیاسی خود دست به تبلیغ مذهب زدند. شاهنشاهی ساسانی مانند اسلاف خود یعنی پارتها جنگهای بسیاری با رومیها داشتند و گاه پیروز و گاه مغلوب میشدند.طبقات اجتماعی ، دین، سپاه و جنگهای غرب ایران ،اهمیت فرهنگی ایران ،یادگارهای معماری ،ظهور مانی و مزدک ،سنتهای درباری و برادرکشی شاهان متاخر از خصوصیات بازر این دوره است .یزدگرد سومآخرین شاه ساسانی در سال 651 میلادی پس از اینکه کشور خود را در جنگ به عربها میبازد،کشته میشود و یکبار دیگر ایران پس از اسکندر مقدونی به دست مهاجمانی غیر ایرانی می افتدو تا دوره صفویه حکومت ملی مستقلی با قابلیت تسلط ‌برکل ایران به خود نمیبیند. در عین حال اسلام نیز با .اعراب به ایران آورده میشود و تحولی در زندگی مردم پدید می آورد

دین و باورهای مردمی

ساسانیان با گزیدن دین مزدیسنا به منزله دین رسمی کشور دیگر دینهای مردمی را ممنوع کردند و در دربار ساسانی روحانیون نقشهای مهمی به عهده گرفتند . در این دوره باورهای آیین نامه ای جای سخنان ساده و استوار زرتشت را میگیرد. البته شگفت انگیز است که در دوره ساسانیان نیز مانند هخامنشیان اشاره ای مستقیم به شخص زرتشت نمیشود .در زمان هخامنشیان اهورامزدا به شکل سمبولیک فروهر مجسم میشود و در زمان ساسانیان به شکل پیکر کنده آدمی دیده میشود و اردشیر اول نخستین سنگ نگاره ساسانی به همراه اهورامزدا را مینگارد. درمجلس دیهیم ستانی اردشیر دوم در تاق بستان میترا را نیز میبینیم که در پشت سر شاه ایستاده است. همچنین در مجلس دیهیم ستانی خسرو پرویز در تاق بستان آناهیتا هم دیده میشود.ساسانیان با آمیختن دین با سیاست،دین را از هنجاری فردی به مهمترین کار و حرکت مردم در آوردند یعنی برای هر کاری که از انسان سر میزد امر و نهیی داشتند.در این دوره کار روحانیون و موبدان بالا میگیرد و شخصیتی مانند کرتیر پا به عرصه میگذارد و در همین دوران است که زروانیسم ،مانویت و مزدکیسم رشد میکنند و حتی بسیاری از فرماندهان و شاهزادگان را مطیع خود میکنند. در زمان ساسانیان معابد آناهیتا و آتشکده های بسیاری در سراسر ایران ساخته شد و طبری تعداد هیربدانی که در زمان خسرو پرویز درآتشکده ها کار میکردند را 12000نفر شمرده است . در میان دهها ایزدی که در ایزدکده ساسانیان وجود داشتند بهرام از همه محبوبتر بود و آتش آتشکده ها به او تعلق داشت. سرانجام اسلام به دین زرتشتی ساسانی غلبه میکندو قوانین دست و پا گیر دینی حکومتی زرتشتی آن زمان جای خود را به قوانین ساده اسلام میدهند که در آن همه با هم برابرند . مردمان یکتا پرست ایران سادگی در دین را به دین طبقاتی ترجیح میدهند - البته از نفرت و برندگی شمشیر اعراب در زمان حمله آنان به ایران نباید چشم پوشید 

هنر ساسانیان 

ساسانیان بر خلاف هخامنشیان هنری پراکنده و متنوع داشتند و تقریبا سراسر نیمه غربی و جنوب غربی ایران نمایشگاهی از هنر ساسانی است که در مثلثی به راسهای داراب ،سلماس و مداین و حتی بسیار فراتر قرار دارد. کاخهای سلطنتی ،کوشکهای بین راهی ، آتشکده ها ،آتشگاههای بیشمار ،سنگ نگاره ها، شهرهای مجهز به برج و بارو و راههای بسیار با پلهای باشکوه،موزاییک کاری ،بافندگی ،گچکاری ،گنبد سازی ،موسیقی ،نقاشی،طلاکاری و آهنگری ،حکاکی بر سنگهای قیمتی ،خراطی ،نجاری و دهها هنر دیگر در این دوره به کمال خود میرسند

نقشه ساسانیان